Çavdarhisar Anadolu'daki Efes, Bergama ve Side gibi Roma kentlerinin çağdaşı olan Aizonai’nin üzerinde gelişmiş. Çavdarhisar’da Anadolu’da en iyi korunmuş Zeus Tapınağı, dünyanın ilk borsası ve Roma döneminden kalma köprü, hamam, stadyum ve tiyatro gibi birçok kalıntı bulunuyor.

Çavdarhisar Tarihi

Aizanoi’nin adını Azan adlı mitolojik kahramandan aldığı kabul ediliyor. Beş bin yıllık geçmişe sahip olan Aizanoi en parlak yıllarını Roma döneminde yaşamış. Bu dönemde bir yandan görkemli yapılarla donatılan, bir yandan da tahıl, şarap ve yün üretimi sayesinde zenginleşen kentte yüz binden fazla insan yaşıyormuş. Bizans döneminde piskoposluk merkezi olan kent 7. yüzyıldan sonra önemini yitirmiş. Ortaçağda Zeus tapınağının bulunduğu bölge surlarla çevrilerek bir kaleye dönüştürülmüş. Selçuklular zamanında bu kale Çavdar Tatarlarının eline geçmiş, bu yüzden yerleşim Çavdarhisar olarak anılmaya başlamış.


1836 yılında Çavdarhisar’a gelen Hamilton Aizanoi’yi yeniden dünyaya tanıtmış. 1926 yılında Alman Arkeoloji Enstitüsünün başlattığı kazılar, aralıklarla günümüze dek sürmüş. Antik kentte yapılan kazılar ve restorasyonlarla Zeus Tapınağı, 20 bin kişilik tiyatro ve ona bitişik 13500 kişilik stadyum, biri mozaikli olmak üzere iki hamam, dünyanın ilk borsa binası, sütunlu cadde, nekropoller ve su yolları gün ışığına çıkarılmış.

Aizanoi Penkalas (Kocaçay) Irmağının iki yakasında kurulmuş. Koçacay hala şırıl şırıl akan temiz bir ırmak. İlkbaharda coşuyormuş Koçacay, daha o zamanlar sel baskınlarını engellemek için setler ve ikisi hala kullanılan dört köprü inşa etmişler.

Çavdarhisar'da Gezilecek Yerler

Kentin ana köprüsü olan beş kemerli köprüyü M. Apuleius Eurykles inşa ettirmiş. Eurykles, İmparator Hadrianus tarafından kurulan ve Panhellenion denilen Helen Birliği’nde Aizonai’yi temsil etmek için MS 153 ve 157 yılları arasında Atina’ya gitmiş. Eurykles, Atina’dan dönüşünde tehlikeli bir deniz yolculuğu yapmış. Şimdi dördüncü köprünün önünde sergilenen yazıt ve kabartmalı iki korkuluk taşında bu deniz yolculuğu resmediliyor ve köprünün MS 157 yılının Eylül ayında açıldığı anlatılıyor. Köprünün başında Çavdaroğulları Etnografya Sergi Evi var, evin giriş katındaki küçük bir odada birkaç parça eşya sergileniyor. Evin sahibi ilçenin eski belediye başkanlarından. Mutlaka tanışıp sohbet etmelisiniz.

Anadolu'nun belki de dünyanın en sağlam Zeus Tapınağı burada. Roma İmparatoru Hadrianus tarafından yaptırıldığı bilinen tapınak görkemli yapısıyla görenleri hayranlık içinde bırakıyor. 53 metre uzunluğunda ve 35 metre enindeki bir podyumun üzerinde inşa edilmiş tapınağın uzun kenarlarında on beşer, kısa kenarlarında ise sekizer sütun yer alıyor. Tapınağın duvarları yazıtlar ve Çavdar Tatarlarınca kazındığı sanılan savaşçı ve atlı figürleriyle dolu. Zeus Tapınağı Bizans döneminde kiliseye çevrilmiş. Kocaçay’ın batı yakasında inşa edilen görkemli yapıların çoğu şimdi ev ve bahçelerin altında kalmış. Biraz ileride Stadion ve Zeus tapı­nağı arasında, aynı dönemde inşa edilmiş, önünde sütunlu avlusu ve zengin süslemeleriyle bir hamam var. Aizanoi’deki stadion-tiyatro kombinasyonu da çok değişik bir mimariye sahip ve benzeri yok.

Aizanoi Antik Kenti

1970 Gediz depremi sonrasında kazılardan Penkalas Irmağının doğu yakasındakikasaba meydanının, antik kentinde meydanı olduğu anlaşılmış. Depremde bu çevredeki yapıların çoğu yıkılmış ve ilçe merkezi biraz ileriye kaydırılmış. Yıkılan bir caminin altından dünyanın ilk borsa binası çıkmış. Borsanın duvarlarında 301 yılında Roma İmparatoru Diocletianus’un belirlediği imparatorluk pazarlarında satılan malların satış fiyatları yer alıyor. Burada iğneden ipliğe her şeyin fiyatı belliymiş, insanın bile. Örneğin o zamanlar güçlü kuvvetli bir köle iki eşek fiyatına yani 30 bin dinara satılıyormuş.

Borsa binasının kuzeydoğusunda ise kentin ana caddesi olan Sütunlu Cadde yer alıyor. 1992-1995 yılları arasında bir ev ve bitişiğindeki okul binası kazılarak sütunlu cadde ortaya çıkarılmış ve restore edilerek yeniden ayağa kaldırılmış. Antik kentin dükkanlarının da bulunduğu Sütunlu Cadde Artemis Tapınağı’ndan alman taşlarla inşa edilmiş. Sütunlu Cadde, kentin dışındaki Meter Steunene kutsal alanına giden törensel yolun başlangıç noktasıymış.


Kentin 2 km güneybatısında yer alan Ana Tanrıça Meter Steunene, Aizanoi’nin en eski kutsal alanı. Frigya’da sıkça rastlanan kutsal alanlarda halk dağların ve doğanın hakimi, Anadolu'nun ana tanrıçasına adak ada­nıyordu.

Yapmadan Dönme!

» Etnografya Sergi Evini görmeden,
» Zeus Tapınağını gezmeden,
» Dünyanın ilk borsasını keşfetmeden, DÖNME!

Çavdarhisar Nerede, Nasıl Gidilir?

Çavdarhisar Kütahya'ya 54 km, İstanbul'a 417 km, Ankara'ya 370 km ve İzmir'e 280 km uzaklıkta. Kütahya'dan her saat başı Çavdarhisar'a dolmuşlar kalkıyor.