2007 yılında milli park ilan edilerek korumaya alınan Tektek Dağları’nın üzerindeki Soğmatar ve Şuayipşehri Urfa’nın keşfedilmeyi bekleyen tarihi yerleşimleri. Soğmatar adı Arapça’da yağmur anlamına gelen mıtar sözcüğünden türemiş. Kışın bu çevreye çok yağmur yağar ve yaz aylarında buradaki kuyu ve sarnıçlarda biriken suları hayvanlar içermiş. Ancak yağmurun nereye yağdığı şüpheli, çünkü çevrede değil ağaç ot bile yok. Sanki bilim kurgu filminden fırlamış gibi çıplak ve taşlık arazi, göz alabildiğince uzanıyor.

Soğmatar Tarihi

Bir zamanlar Pagan dininin baştanrısı Mar Alahe’ye (Tanrıların Efendisi) adanmış tapınakların inşa edildiği, peygamberlerin yaşadığı Soğmatar köyü şimdi yoksul bir Arap köyü. Köyün girişinde bir jandarma karakolu bulunuyor. Karakoldan sonra karşılıklı iki tepe var; bunlardan biri aslında kale olan höyük, diğeri de pagan dininin baş tanrısına adanmış tapınağın bulunduğu kutsal tepe. Modern köyün de geliştiği kalenin eteklerinde çeşitli yapıların ve sur duvarlarının kalıntıları var. Köyün ortasında yer alan kale, güneyindeki kutsal tepe, kalenin kuzeybatısındaki Pognon Mağarası ve çevredeki tapınaklar henüz arkeolojik bir kazı yapılmadığı için gizemini koruyor.

Yedi Tapınak

Soğmatar, antik dönemde ay, güneş ve gezegenlerin kutsal kabul edildiği Pagan dininin baş tanrısı Mar Alahe’nin merkeziymiş. Şimdi yok olmuş bir inancın ayakta kalan son tapınakları burada. Güneş (Samaş), Ay (Sin), Satürn, Jüpiter, Mars, Venüs ve Merkür tanrılarını simgeleyen yedi tapınak, kutsal tepenin batı ve kuzeybatısına yay şeklinde dizilmiştir. Bir benzeri daha bulunmayan bu tapınaklar kutsal tepeden rahatlıkla görülür. Kutsal tepeye yaklaşık 400 ile 800 metre arasında uzaklıktaki tapınakların bazıları kare, bazıları silindirik yapılar, zeminlerinde de kayaya oyulmuş mekanlar var.

Sin Tapınağı

Kutsal tepenin üstünde de kayalara oyulmuş iki kabartma bulunuyor. Birincisi bir erkek büstü, yanındaki Süryanice yazıtta Tırdat Bar Adona ve kardeşlerinin anısına Ay Tanrısı Sin için yaptırıldığı anlatılıyor. İkincisi kaftan giymiş tam boy bir erkek heykeli. Büstün Ay Tanrısı Sin’i, heykelin de Güneş Tanrısı Samaş’ı betimliyor. Bunların arkasında da Sin Tapınağı’nın kayalara oyulmuş mekanları var. Kutsal tepenin zirvesindeki Süryanice yazıtlardan Soğmatar’la Edessa (Urfa) arasında hem siyasal hem de dinsel bir ilişki olduğu anlaşılıyor. Soğmatarlı Paganlarla Harranlı Sabiilerin inandıkları tanrılarla, tapınma biçimlerinin birbirine yakın olduğu sanılıyor. Ancak Sabiilerin Harran Sin Tapınağı’ndaki ibadet ederken, Soğmatar’daki Kutsal Tepe’ye doğru yöneldikleri biliniyor.

Pognon Mağarası

Soğmatar’daki en ilginç yerlerden biri de kalenin 250-300 metre kadar kuzeybatısındaki Pognon Mağarası. Mağaranın duvarlarında tanrıları betimleyen tam boy insan rölyefleri ve Süryanice yazıtlar var. Mağaradaki ve kutsal tepedeki rölyefler Sila ve Male adında iki heykeltıraşça yapılmış. 20. yüzyılın başında Fransa'nın Bağdat Konsolosu Pognon’un keşfedip, yazıtlarını okuduğu mağara da kapısı kutsal tepeye dönük bir tapınak.

Musa Kuyusu

Soğmatar’ın kutsallığı tek tanrılı dinlerde de sürmüş. Firavunun zulmünden kaçan Musa Peygamber, Şuayip Peygamber’in ülkesine sığınıp kızıyla evlenmiş. Musa Peygamber'in sihirli asasını Şuayip Peygamber’den burada almış. Musa Peygamber’in asasıyla açtığına inanılan kuyu da köyün ortasında duruyor.

Şuayip Peygamberin Evi

Şuayipşehri Soğmatar’la Harran arasında. Şuayipşehri adını burada yaşadığı kabul edilen Şuayip Peygamberden almış. Burada Şuayip Peygamberin evi olarak bilinen tahta çitlerle çevrilmiş beş odalı bir mağara var. Bizans döneminde Kefa olarak adlandırılan ve bir piskoposluk merkezi olduğu bilinen kent, Moğollarca yakılıp önemini kaybetmiş. Geniş bir alana yayılan antik kentin kalıntıları hem toprağın üstünde hem de altında görülüyor.

Han-el Barur Kervansarayı

Birkaç kilometre ötedeki Göktaş köyünde Han-el Barur Kervansarayı bulunuyor. İpek yolu üzerindeki kervansaray geçtiğimiz yıllarda onarılmış. Daha ileride de Bazda Mağaraları olarak bilinen Ortaçağ’dan beri kullanılan tarihi taş ocakları var. Urfa ve Harran çevresindeki birçok yapının buradan çıkarılan taşlarla inşa edildiği biliniyor.

Yapmadan Dönme!
» Soğmatar'ın gizemli tapınaklarını dolaşmadan,
» Şuayip Peygamberin evini görmeden,
» Bazda Mağaralarını gezmeden,
» Han-el Barur Kervansarayını görmeden,
» Tipik bir Harran evinin içine girmeden, DÖNME!

Soğmatar Köyü Nerede, Nasıl Gidilir?

Şanlıurfa’nın 47 km güneydoğusundaki Harran'a, Akçakale'ye giden yoldan sola dönerek ulaşılıyor. Urfa otogarından Harran'a sürekli araç seferleri yapılıyor. Yardımcı Bucağına bağlı Yağmurlu (Soğmatar) köyü Urfa'ya 60 km uzaklıkta. Harran'a da yaklaşık 60 km uzaklıktaki Yağmurlu'ya Urfa-Mardin karayolundan sapılan yolla ulaşılıyor. Yağmurlu-Şuayipşehri köyü arası 16 km Harran, Bazda Mağaraları, Han-el Barur Kervansarayı ve Şuayipşehri rotasını izleyerek Soğmatar'a ulaşılıyor.