Halfeti gezilecek yerler nereleridir sorusunun yanıtı, bu bölgeye gezi veya seyahat planlayan ziyaretçiler tarafından merakla araştırılan konular arasında yer almaya başladı. Gezipedia olarak sizler için bu yerleri madde madde sıraladık; ama öncesinde Şanlıurfa Halfeti ilçesi hakkında kısa bir bilgi verelim:


Fırat ve Dicle’nin suları üzerine yapılan 22 barajla dizginlendi ve ortaya denizi andıran devasa baraj gölleri çıktı. Bu nehirlerin geçtiği dokuz kent her anlamda büyük bir değişime uğradı. Milyonlarca hektar arazi suya kavuştu, ciddi oranda enerji üretilmeye başlandı. Buna karşılık iki nehrin kıyısındaki binlerce yıllık kentler, kasabalar, köyler, evler, camiler, hamamlar özetle bir uygarlık suyun dibine gömüldü.


Barajların yuttuğu yerleşimlerden biri de Halfeti’ydi. Halfeti'nin asırlık konakları, camileri, hamamları ve mezarlıkları gibi bereketli topraklarının da aşağı yukarı yarısı Birecik Barajı’nın sularına gömüldü. İlçe Karaotlak köyü yakınlarında yeniden kuruldu. Ama Halfeti'nin kendine özgü iklimini ve dokusunu yeni yerleşimde yaşatma şansı yoktu. Zira yalnızca Halfeti’de yetişen “Siyah Gül” gibi endemik bitkiler başka bir yere götürüldüğünde ya da başka bir toprakta rengi değişiyor, siyah yerine kırmızı açıyor.

Şimdi Eski Halfeti olarak adlandırılan ve büyük bölümü su altında kalmış yerleşim yavaş yavaş turistik bir beldeye dönüşüyor. Eski Halfeti; gölün kıyısındaki tekneleri, çay bahçeleri, restoranlar ve konaklama tesisleriyle bir Ege kasabasını andırıyor artık.

Halfeti Efsanesi

Tarih boyunca adı Rumkale’yle birlikte anılan Halfeti’nin adının ölümsüz bir aşktan kaynaklandığı kabul ediliyor. Söylenceye göre birbirlerini delicesine seven Halil ve Fatma adında iki gencin kavuşmasına aileleri engel olmuş. Bunun üzerine Halil ile Fatma el ele tutuşarak kendilerini Fırat’ın azgın sularına bırakmış. Onların anısına o tarihten sonra ilçe Halil ile Fatma’nın kısaltılmış hali olan “Halfeti” adıyla anılmaya başlamış.

Rumkale

Halfeti yakınlarında Anadolu'nun en ünlü kalelerinden biri de yer alıyor. Nizip’in Kalemeydanı köyü sınırları içindeki Rumkale; Fırat Nehri ile Merzimen Çayının birleştiği noktada sarp ve kalkerli kayalıklarla çevrili yüksek bir tepenin üstünde yer alıyor. Bir yarımadayı andıran kayalığın güneyi 12. yüzyılda 30 metre derinliğinde ve 20 metre genişliğinde oyularak karayla ilişkisi koparılmış. Böylece son derece korunaklı bir kale haline gelmiş.

Halfeti'de gezilecek yerler listesinin başında bulunan kalenin doğu, kuzey ve batısındaki yüksek kayalar doğal bir sur oluşturuyor. Bu doğal surun üstüne de kesme taşlarla sur duvarı yapılmış, duvarla kayalık adeta bütünleşmiş, nerede başlayıp bittiği anlaşılmıyor. Kalenin kuzey ve doğu surlarında yedi burç var. Kaleye doğu ve batı yönünden olmak üzere iki ana giriş kapısıyla giriliyor. Batısındaki kapıya Merzimen çayı üzerindeki köprüden ulaşılmaktaydı. Kapıdan girildikten sonra doğal yapıya uygun kademeli olarak yapılan burçlara açılan üç ayrı kapıdan geçilip iç kaleye giriliyor. Böylece kalenin kendine özgü savunma sistemi oluşmuş. Kalenin eteklerinde de Aşağı Kent olarak adlandırılan yerleşim gelişmiş. Yakın döneme kadar köylülerin yaşadığı bu yerleşim (Kale köyü) 1980 yılında boşaltılmış ve hayalet kasabaya dönmüş.

Stratejik bir noktada bulunan Rumkale’nin adına ilk kez Asur kaynaklarında rastlanıyor. Yuhanna’nın İncil’i Rumkale’de kaleme aldığına ve mezarının burada olduğuna inanılıyor. Ortaçağ’da özellikle de Haçlı seferleri sırasında önemli bir merkez durumuna gelen Rumkale 1150 yılında Haçlılar tarafından Ermeni Katoğikosu 3. Krikor Pahlavuni’ye satılmış. Harput yakınlarındaki Dzovk’ta (Gölcük) yaşayan Pahlavuni Katoğikosluk makamını Rumkale’ye taşımış. Yaklaşık 150 yıl boyunca Rumkale’de birçok kilise ve manastır inşa edilmiş.

Rumkale’de en ilginç kalıntı, geniş ve silindirik bir havalandırma kuyusuyla, bu kuyunun kenarından helezonik merdiven basamaklarıyla Fırat Nehri’nin seviyesine kadar inen 8 metre genişliğinde ve yaklaşık 100 metre derinliğindeki su ihtiyacını karşılayan sistemdir. Bu kuyunun gizli bir geçit olduğu da sanılıyor.

Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi 

Kalenin içinde çok sayıda yapının kalıntısı da görülüyor. Bunların en önemlisi Ermeni Kilisesince aziz olarak tanınan son patrik olan Aziz Nerses’in (1102-1173) ve 3. Krikor’un mezarının da bulunduğu kabul edilen Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi. Yöre halkı tarafından mahkeme binası olarak bilinen kilisenin yalnızca doğu cephesi ayakta. Rumkale, özellikle Nerses Şhorhali’nin katoğikosluk yaptığı dönemde Ermeni kültür ve sanatının merkezlerinden biri durumuna gelmişti. Bu dönemde Rumkale’de birçok elyazması toplanmış, kopyalanmış ve yenileri yazılmıştı. Rumkale’de Ermenilerin yanı sıra Süryaniler de yaşamaktaydı. 1252 yılında ölen Süryani Patriği 2. Ignatiyos kalede günümüzde de kalıntıları görülen Mor Barsavmo Manastırını inşa ettirmişti.

29 Haziran 1292 günü kuşatma başlatan Memluklu Melik El-Eşref, 33 gün sonra kaleyi ele geçirir. Ermeni mahallesini yağmalayıp, yakmış ve Katoğikos başta olmak üzere Rumkale halkını esir almış. Kent Memlukların eline geçtikten sonra Ermeni Katoğikosluğu Sis’e (Kozan) taşınmış. Kuşatma sırasında hasar gören Rumkale Memluklarca onarılmış, ancak bir daha eski günlerine dönememiş ve yıldızı sönmüş.

Yapmadan Dönme!
» Rumkale'ye gitmeden,
» Baraj gölünde motorla gezmeden,
» Halfeti'nin suya gömülmüş sokaklarında dolaşmadan,
» Şabut Balığı yemeden, DÖNME!

Halfeti'de Ne Yenir?

Halfeti'deki restoranlarda yöreye özgü lezzetler de sunuluyor. Burada yalnızca Fırat'ta tutulan Şabut balığının tadına bakabilirsiniz. Halfeti'ye özgü yemekler arasında dolma eziği, erik tavası, döğmeli kelle, peynir helvası gibi benzersiz lezzetler de bulunmakta.

Halfeti Nerede, Nasıl Gidilir?

Halfeti nerede diye sorulacak olursa; Şanlıurfa'ya 120 km, Gaziantep'e 105 km uzaklıkta, idari olarak Şanlıurfa'ya bağlı olmasına rağmen ekonomik olarak Gaziantep'le yakın ilişki içinde. Bu nedenle ilçeye Gaziantep'ten sürekli araç seferleri bulunuyor. Rumkale'ye ulaşmanın en kolay yolu Halfeti'den kalkan motorlar. Böylece hesaplı bir çevre gezisi de yapılabilir. Gaziantep İl Özel idaresi İDO'dan aldığı Kumla vapuruyla Birecik Baraj Gölü üzerinde turlar düzenlemeye başladı. Yaklaşık beş saat süren bu turla da Zeugma, Halfeti ve Rumkale'yi keşfetmek olanaklı.