Rüzgar; harekette olan havaya denir. Rüzgarı belirleyen en önemli faktör ısıdır. Isı basınç farklılığı oluşturur. Bu hareket bir doğrultuda olup daima yataya pek yakındır. Rüzgarın eğimi birkaç dereceyi geçmez. Rüzgar doğrultusu rüzgarın estiği yönle gösterilir. Mesela ''Kuzey Rüzgarı'' kuzeyden gelen yani ''kuzeyden güneye doğru esen rüzgar demektir. Rüzgarın yönü ''Rüzgar fırıldağı'' denilen aletle tayin edilir.

Rüzgarlara, yönlerine göre, bölge halkının verdiği bir takım adlar da vardır. Mesela Marmara Bölgesi'nde kuzeyden esen rüzgara ''Yıldız" kuzeydoğudan esene ''Poyraz'', doğudan esene ''Doğu'' güneydoğudan esene ''Keşişleme'', güneyden esene ''kıble'', güneybatıdan esene ''Lodos'' batıdan esene ''Batı'', kuzeybatıdan esene ''Karayel" denir.


Dağ Rüzgarları genellikle havanın gün içerisinde ısınması ile vadi tabanından yukarılara doğru yükselmesi ile gerçekleşir. Gündüz vadi tabanından yükselen bu rüzgarlara “Vadi Rüzgarı” denir. Geceleri hava yükseklerde daha soğuk olduğundan basınç yükselir ve hava yukarıdan vadi tabanına doğru akmaya başlar. Bu rüzgarlara da “Dağ Rüzgarları” denir.

Türkiye’deki yerel rüzgarları yönleriyle inceleyelim.

Yıldız

Kuzeyden esen, ismi yerel balıkçılar tarafından verilen soğuk rüzgardır. Genellikle Karadeniz ve Marmara Denizi üzerinden bir soğuk cephenin geçişinden sonra eser. Yazın serin kışın ise soğuk hava taşır.

Lodos

Türkiye’nin batı kesimlerinde, güney batı yönünden esen sıcak rüzgarlardır. Bazen hızı ve hamlesi 40 ile 60 km’ye kadar ulaşarak etkili olur. Denizciler için oldukça önemlidir. Yağmurun peşinden sıcak bir havaya neden olur. Özellikle kış mevsiminde sıcak esme özelliği nedeniyle karların erimesine neden olarak zaman zaman taşkın, sel ve su baskınları oluşturabilir. Aynı zamanda estiği sürece sıcaklıklarında normallerinden fazla artmasına neden olan bir rüzgardır. Zaman zaman Ege, Marmara ve Batı Akdeniz’de deniz ulaşımını etkilediği gibi kara ve denizde can ve mal güvenliğini tehlikeye sokacak olaylara neden olarak yaşamını da etkiler.

Poyraz

Kuzeydoğudan esen, Karadeniz’in kuzey doğuya bakan kıyıları ile İstanbul Boğazı’nda hasar yaratabilecek şiddette esen soğuk rüzgardır. Güney Rusya üzerinde oluşan yüksek basınç ile yoğun soğuk kararlı havanın güneye, Karadeniz’in nispeten sıcak deniz yüzeyine doğru uzanması nedeniyle güneyde oldukça kararsız ve hamleli rüzgar oluşur ki bu poyrazdır. Poyrazın şiddeti ve hamlesi, kuzeydeki yüksek basınç ile güneydeki yani Karadeniz üzerindeki alçak basıncın arasındaki basınç farkına bağlıdır. Basınç farkı fazlalaştıkça rüzgarın hızı ve hamlesi artar. Poyraz, aynı zamanda kış mevsiminde Türkiye’nin kuzey kıyılarında, Karadeniz’de ve Karadeniz’e bakan taraflarda kar yağışına neden olur.

Meltem

Tüm yaz boyunca Doğu Akdeniz’de düzenli olarak esen Kuzeybatı Rüzgarıdır. Özellikle temmuz ve ağustos aylarında hem çok düzenli hem de kuvvetli olarak eser. Musonların oluşum şekillerine benzerlikleri vardır. Genellikle Doğu Akdeniz’de alçak basınç oluştuğunda veya yerleştiğinde görülür. Hızı 15-20 km’dir. Öğleden sonra zaman zaman hızı 30 km’yi bulur. Geceleri ise rüzgarın hızında azalma görülür. Aynı özellikleri taşıyan ve Ege’de esen rüzgar da yerel ifadeyle İmbat olarak isimlendirilir.

Karayel

Yağmurlu bir dönemi izleyen 2-3 gün boyunca devamlı olarak esen Kuzey batı Rüzgarıdır. Balkanların kuzeyinde, Rusya stepleri içerisinde oluşan alçak basınç merkezi ve buna bağlı cephe sistemlerinin geçişi sırasında gözlenen rüzgar cinsidir. Esme yönündeki yüksek dağların kuytu taraflarında yamaç aşağı alçalan rüzgar ısınarak fön tipi rüzgar etkisi ve özellikleri taşır. Bu yerlerde sıcak, kuru ve hoş bir hava oluşturur.

Keşişleme

Güneydoğudan esen ve ismi yerel denizciler tarafından verilen oldukça kuru ve sıcak rüzgar tipidir. Etkilediği yerlerde sıcaklıkların artmasına neden olduğu gibi havayı da kurutma özelliği vardır.

Kıble

Güneyden esen, güney yönünü simgeleyen kıble’den ismini alan, oldukça sıcak ve nemli bir rüzgardır. Orta Akdeniz’de oluşan alçak basınç merkezi ülkemizde bu tür Rüzgarın gözlenmesini sağlayan etkenlerdendir.

Gündoğusu

Doğudan esen soğuk ve kuru rüzgardır. Güney Rusya ile Kafkaslar’da yüksek basıncın görülmesi durumunda bu rüzgar tipi daha çok gözlemlenir. Gündoğusu Rüzgarı genellikle yağışın kesilmesine neden olur.

Günbatısı

Batıdan esen sıcak ve nemli rüzgardır. Günbatısı özellikle ülkemizin batı kesimlerinde yağışlara neden olur. Marmara ve Karadeniz üzerinden alçak basınç ve cephe sistemlerinin her geçişinde gözlenen ve zaman zaman denizde ve karada yaşamı etkiler.