Meteorolojik olaylar, insanoğlunun yaşamını ilk çağlardan itibaren etkilemiştir. İnsanlar günümüze kadar dünya atmosferinde olup biten olayların nedenlerini zamanın koşullarına göre inceleyip araştırmışlardır. Bu amaçla da çeşitli gözlem ve incelemeler yaparak hava olaylarını önceden tahmin edebilme yollarını bulmaya çalışmışlar, bunların olumlu etkilerinden faydalanma, olumsuz etkilerinden de kurtulma ve korunma yollarını da aramışlardır.


Meteoroloji, insanlık tarihi kadar eski bir bilim olmasına karşın gerçek kimliğine 19. yüzyıl sonlarına doğru kavuşmuştur. İlk meteorolojik haritalar 1869 yılında Prof. Cleveland Abbe ve Alexander Buchan tarafından yapılmıştır. 1882 yılında Elias Loomis ilk dünya yağış dağılım haritasını, 1887 yılında Dr. Julius Hann ise ilk meteoroloji atlasını hazırlamışlardır. Hava olaylarını takip eden ilk uygarlık Mısırlılardır. Mısırlılar, Nil Nehri çevresinde tarım yapmışlardır. Tarımsal faaliyetlerini düzenlemek ve sürdürmek amacıyla hava olaylarını takip etmişlerdir.

Eski dönemlerde Türkler de göçebe yaşam sürdükleri için hava olaylarıyla ve mevsimlerle fazlasıyla ilgili olmuşlardır. Türk boyları yaz mevsimlerinde serin yaylalara çıkmış, kış mevsiminde dağların eteklerindeki ovalarda ve daha sıcak bölgelerde yaşamışlardır. Bu yüzden hava olayları onları önemli ölçüde etkilemiş, yaşamlarını meteorolojik şartlara göre düzenlemişlerdir. Bu etkilenme günümüzde de devam etmekte ve bazı insanların göçebe yaşamalarına neden olmaktadır.

Doğada yapılan her gezide ya da etkinlikte tehlikeli hava koşullarına yeryüzünün herhangi bir yerinden daha çok maruz kalınabilir. Korunaklı yerlerin bulunması ve atmosferik değişiklikleri anlayabilmek zorlaşır. Hava tahmini konusundaki gelişmelere rağmen özellikle dağlık bölgelerde olmak üzere meteorolojinin nasıl geliştiği bilgileri tam kesinlik kazanmamıştır. Her bölgenin her dağın kendine has bir havasının da olduğu unutulmamalıdır. Yerel kaynaklar bu konuda daha iyi sonuç verebilmektedir.

Meteoroloji Nedir?

Meteoroloji; atmosferde meydana gelen hava olaylarının oluşumunu, gelişimini ve değişimini nedenleri ile inceleyen ve bu hava olaylarının canlılar ve dünya açısından doğuracağı sonuçları araştıran bir bilim dalıdır. Atmosfer içinde oluşan sıcaklık değişimlerini, rüzgar, yağmur, kar, dolu, yıldırım gibi olayları inceleyen, hava olayları tahminleri yapan hava bilgisine meteoroloji denir. Meteoroloji bilimi ile ilgilenen kişilere de meteorolog denir. Meteorologlar uydulara takılan çeşitli araçlarla, meteoroloji balonlarıyla ve meteoroloji istasyonlarında yapılan ölçümlerle hava olaylarını inceler, gözlemler ve elde ettikleri verilerden sonuçlar çıkarırlar. Bu veriler ışığında gelecek günlerin hava tahminlerini yaparak meteorolojik olayları önceden bilmemizi sağlarlar.

Meteorolojik olayların meydana gelmesi yeryüzünde ve atmosferdeki değişikliklere neden olan tek ısı ve enerji kaynağı olan güneştir.

Dünyanın, güneş sistemi içerisinde güneşe göre iki temel hareketi vardır.

• Dünyanın kendi ekseni etrafındaki dönüşüdür. Bu dönüş sayısız oranda hava hadiseleri yaratır ve dünya yüzeyi üzerindeki rüzgar akışını etkiler.
• Dünyanın hafif eliptik olan güneşin yörüngesi etrafındaki dönüşüdür.

Dünyanın güneş etrafındaki yörüngesinin düzlemine eliptik düzlem denir. Dünyanın ekseni eliptik düzlemden yaklaşık 23 ½ derece eğik olduğu için mevsimler meydana gelir. Güneşin enerjisi en fazla 23 ½ derece kuzey ve güney enlemleri arasında yoğunlaşmaktadır. Dünyanın kendi ekseni etrafındaki dönüşü, güneşin ekseni etrafındaki dönüşü ve dünyanın değişen topografik özelliklerine bağlı olarak yeryüzünün farklı ısınması hava durumunun değişmesine neden olan en büyük faktördür.

Güneşin karakteristik özelliği, dünyadaki tüm atmosferik değişikliklere ve tüm hava hareketlerine sebep olan tek ısı ve enerji kaynağıdır. Güneş dünyanın yörüngesine 83 derecelik açıyla bakar. Dünyaya (1 cm kareye 1.94 gr/cal ) ısı enerjisi verir. Bir kalori 1 gram suyun ısısını 14.5 dereceden 15.5 dereceye yükselten ısı enerjisidir. Sıcaklık (ısı) enerji sebebiyle meydana gelen molekül hareketlenmelerine sıcaklık (ısı) denir.


Atmosferin tabakaları Şekil 2’de verilmiştir:

• Troposfer
• Stratosfer
• Mezosfer
• Termosfer
• Ekzosfer

Atmosferin yeryüzü açısından önemi maddeler halinde aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• İklim olayların meydana gelmesini sağlar.
• Canlı yaşamı için gerekli gazları ihtiva eder.
• Güneş’ten gelen zararlı ışınları tutar.
• Dünya'nın aşırı ısınmasını ve soğumasını engeller.
• Dünya ile birlikte dönerek sürtünmeden doğacak yanmayı engeller.
• Uzaydan gelen meteorların parçalanmasını sağlar.
• Güneş ışınlarının dağılmasını sağlayarak gölgede kalan kısımların da aydınlanmasını sağlar. Bir başka ifade ile gölgelerin tam karanlık olmasını önler.
• Işığı, sesi, sıcaklığı geçirir ve iletilmesini sağlar.
• Hava akımları nedeniyle gündüz olan bölgelerin aşırı sıcak, gece olan bölgelerin de aşırı soğuk olmasını engeller.

Günümüzde meteorolojik hizmetler tamamen bilimsel yöntemlerle ve uluslararası işbirliği içerisinde yürütülmektedir. Bugün dünyada 24 saat sürekli çalışan on bin civarında kara istasyonu, açık denizlerde görev yapan altı binden fazla gözlem gemisi ve yüksek hava sondajları yapan binden fazla meteoroloji istasyonu vardır. Doğada bulunulan herhangi bir bölgenin hava raporlarına internet üzerinden ulaşılabilir. Birçok yabancı site bizim dağlarımızın detaylı hava raporlarını günlük paylaşmaktadır. Bunun yanında Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü de resmi sitesinde bölgesel olarak detaylı hava raporlarını haftalık olarak paylaşmaktadırlar.