Yıldızlardan Yararlanılarak Yön Bulma

Dünyanın kutup noktalarından geçen hayali eksen çizgisi kutup yıldızının çok yakınından geçmektedir. Bu nedenle geceleyin yıldızlar ve gezegenler hareket halinde iken (dünyanın kendi etrafında dönüşünden dolayı) kutup yıldızı sabit kalır. Böylelikle eğer kutup yıldızını gökyüzünde nasıl bulacağımızı bilirsek geceleri yönümüzü rahatlıkla bulabiliriz.


Dünyanın ekseni etrafında dönmesi ve yıllık hareketi nedeniyle geceleri görülebilen gezegen ve yıldızların konumu sürekli değişebilmektedir. Ancak yeri hiç değişmeyen bir yıldız da vardır. Bu yıldız Kutup Yıldızıdır.

Kutup yıldızı önceden de bahsedildiği üzere dünyanın dönüş ekseninin oldukça yakınında bir yıldızdır. Böylelikle dünya hareket etse de kutup yıldızı hep sabit kalır. Kutup yıldızı bize Dünya üzerinde herhangi bir yerde sadece 0,75°’lik bir sapmayla kuzeyi gösterir. Kuzey yarım kürede kuzeyi bulmak için Kutup yıldızından yararlanılır. Güney yarım kürede ise güneyi bulmak için Güney Haçından yararlanılır.

Kutup yıldızını bulduktan sonra kolayca yönümüzü tayin edebilir, gerektiğinde de rahatlıkla tekrar kontrol edebiliriz. Ayrıca bulunduğumuz enlem kutup yıldızını hangi yükseklikte aramamız gerektiğini de söyler. Örneğin 41° enleminde bulundan İstanbul'dan kutup yıldızı gökyüzünde 41° yükseklikte bulunur. Yani Kutup Yıldızı'nın yerle yaptığı açı 41°'dir ve gökyüzünde orta yükseklikte bulunmaktadır. Yıldızın yere çok yakın olması çevredeki yer şekilleri tarafından görülmesinin engellenmesine, çok uzak olması da doğrultunun saptanmasında zorluklar yaşanmasına yol açmaktadır. Bu nedenle ekvatora veya kutba yakın yerlerde Kutup Yıldızını yön bulmada kullanmak zorlaşabilir.

Yıldızlar izlenerek doğada yön bulmada geceden belirlediğiniz yönü işaretlemek gerekecektir. İşaretlediğimiz sabit yöne doğru haritayı yerleştirdikten sonra ilerlemek daha doğru olacaktır. Bu yöntemin uygulanabilmesi için havanın geceleri açık ve bulutsuz olması gerekmektedir.

Güneşten Yararlanılarak Yön Bulmak

Doğada güneşten yararlanarak birkaç şekilde yön bulunabilir. Bunlar, yıl içerisinde gece ile gündüz süresinin eşit olduğu 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde ortaya çıkan ( Ekinoks) Güneş’in ufuk çizgisinin üstüne çıktığı doğduğu taraf tam doğu iken, aynı gün ufuk çizgisinin altına indiği- battığı taraf tam batıdır. Ayarı doğru bir saatle işe başlanır. Önce saatimizin akrebinin güneşe doğru tutarız. 12 sayısı ile akrebin oluşturduğu açının açı ortası bize güneyi bildirir. Bu kural Kuzey yarım küre için geçerlidir. Sağ kolumuzu doğu’ya doğru uzatırsak, solumuz batı, önümüz kuzey ve arkamız güney yönünü gösterir. Yönler bu şekilde belirlenmiştir.

Güneşin gün içerisinde ufuk üzerindeki zahiri hareketine bakarak kabaca yön tayininde bulunulabilir. Şöyle ki;

• Güneş sabah 06.00’da doğu yönünü gösterir.
• Güneş saat 09.00’da güneydoğu yönünü gösterir.
• Güneş saat 12.00’da güney yönünü gösterir.
• Güneş saat 15.00’da güneybatı yönünü gösterir.
• Güneş saat 18.00’da batı yönünü gösterir.

Bir başka yöntem ise güneş, öğle vakti tam tepedeyken yere diktiğimiz çubuğun gölgesini ölçeriz. Bulduğumuz en kısa gölge uzunluğu kuzeyi karşı tarafı da güneyi gösterir. Yüzümüzü kuzeye dönersek sağ taraf doğuyu sol taraf da batıyı gösterir. Güneşli bir günde bileğimizdeki kol saati yardımı ile yön tayin edebiliriz. Saatin akrebi güneşe döndürülür. Saatin 12 rakamı ile akrebin oluşturduğu açının açıortayı güney-kuzey hattıdır. Güneş tarafı güney yönüdür.

Analog Saat ile Yön Bulma

Yaklaşık olarak coğrafi kuzey ve güney istikametlerini bulmak için analog bir saatten faydalanılır. Kuzey yarım kürede saatin akrebi güneşe çevrilir. Saat 12 ile akrep arasındaki açının açı ortası güneyi ters uzantısı ise kuzeyi gösterir.

Yönün hangi ucunun kuzey olduğunu bulmak için güneşin öğleden önce doğuda olduğu akılda tutulmalıdır.

Güney yarım kürede saatteki 12 rakamını güneşe doğru çevirin 12 ile 9 rakamı arasında bir çizgi hayal edin ve bu çizginin tepesi kuzeyi gösterir. Günümüzde pek çok insan dijital saat kullanıyor. Eğer böyle bir durum var ise bir kağıt üzerine analog bir saat çizip, dijital saati kullanarak da akrebin yerini belirleyerek ve yön tahmini yapılabilir.

Gölge Yöntemi ile Yön Bulma

Yaklaşık 1 m uzunluğunda bir çubuğu yere diker daha sonra gölgesini izleriz. Gölgenin en kısa olduğu ( öğle vakitlerinde ) andaki yönü kuzeyi gösterir. (Güney Yarım kürede güneyi) Bunun tam zıt yönü ise güney yönüdür.

Parlak güneşli bir günde bir sopa ve gölgesi yardımı ile de yön tayini yapılabilir. Sopanın gölgesi işaretlenir. Bir süre sonra yer değiştiren gölge ucu tekrar işaretlenir. Bu iki işareti birleştiren çizgiye dik doğru S - N eksenidir. Birinci işareti sola ve ikinci işareti sağınıza aldığınızda yüzünüz kuzeye bakmaktadır. Birinci işaret yönü daima batıyı gösterir.

Ay ile Yön Bulma

Ay bir pusuladır ve çok doğru olarak kuzeyi gösterir. Eğer ay’ı görüyorsanız kuzey yönünü bulabilirsiniz. Bunun iki yolu vardır. Dolunaya yakın zamanlarda ay üzerinde bir gölge görürsünüz. Bu gölgenin içindeki parmak kuzeyi gösterir.

Ayın diğer zamanlarında gölge uçlarından yukarı doğru hayali bir çizgi geçirirseniz bu çizgi Kuzey Yıldızına doğru uzanacaktır. Ama Kuzey Yıldızı nerede? Eğer gece olan uzaklığını gözünüzde canlandırabiliyorsanız tahmin etmeniz zor olmayacaktır.

Doğal Yön İşaretleri

Doğa yeryüzünün manyetik alanına ve yön bulmaya insandan çok daha alışkındır. Bitkiler güneşe doğru Kuzey yarım kürede güneye yönelerek büyür. Ayçiçekleri de güneşin gökyüzündeki hareketini takip ederler.

• Ağaçlar ve taşların yosun kaplamış yüzleri daima kuzeye bakar.
• Minarelerin şerefelerine çıkış kapıları daima güneye bakar.
• Kiliselerin çanı daima kilisenin batısında bulunur.
• Müslüman mezarlarının baş taşları daima batıyı gösterir.
• Hristiyan mezarlarının baş taşları daima doğuyu gösterir.
• Karıncalar yuvalarını ağaçların güneye bakan kısmında yapar.

Ağaçlardan yön tayini

Doğada ağaçlar hakkında bilmemiz gereken çok şey vardır. Her şeyden önce kuzeye uzanan çok az dal olur. Bir ağaca aşağıdan yukarıya doğru bakılırsa bu rahatlıkla görülür. Ağaçların kuzeye bakan kısımları güneye bakanlara göre çok daha fazla nemlidir. Karıncalar yuvalarını ağaçların güneye bakan kısmında yapmayı severler.

Ayrıca doğada çevrede erimemiş kar bulunuyorsa eğer onlara dikkat edilirse dağ yamaçlarında güney yamaçlarda ve kayaların güney kısımlarında karlar daha çabuk erir. Dağlarda kuzey yamaçlarda daha fazla kar birikir ve kar geç erir. Tepelerin güney kesimlerinde bitki örtüsü daha çok toprak daha kalındır. Meyveler önce güney kesimde oluşur. Ancak rüzgar bu özellikleri bozabilir ve yanılma olabilir. Bunlar diğer yöntemlere destek vermek için kullanılabilir.

Karınca yuvalarından yön tayini

Karınca yuvaları bakmak yaz mevsiminde yönün bulunabileceği bir yöntemdir. Karınca yuvalarının ağzı güneyi gösterir. Toprak yığını da kuzeyi gösterir. Kuzey yarım küre’de karıncalar, soğuk rüzgarlardan korunmak için, yuvalarından çıkardıkları malzemeyi yuvanın kuzey tarafına yığarlar. Bu toprak birikintisini kuzey kabul ettiğimizde yönümüzü bulmak mümkündür.

Camilere bakarak yön tayini

Doğada bazen eski yerleşim yerlerine de rastlayabilinir. Her zaman ülkemizde camilerde mihrabın karşısındaki giriş kapısı kuzey’i gösterir. Minarelerde şerefe’ye açılan kapılar ( üst kapı ) güneye yani kıble yönüne bakar. Bu şekilde kıble ne tarafta, kıble nasıl bulunur, kıble yönü bulma, kible bulma, kıble pusulası gibi sorularınızın da cevabını bulmuş olacaksınız.


Hristiyanların ibadet yerleri olan kiliselerde ise kilisenin çanı, kilisenin batısındadır. Ülkemizde eski zamanlardan kalma birçok kilise ve manastırda bulunmaktadır. Bu yöntemin de bilinmesinde fayda vardır.