Doğada İlk Yardım Nedir ve Nasıl Uygulanır?

Doğa sporlarına ilgi duyan kişi sayısı her geçen gün artmaktadır. Bu da beraberinde kaza ve yaralanmaları getirmektedir. Standart ilk yardım uygulamalarının yerine göre yetersiz kaldığı doğa koşullarında meydana gelebilecek yaralanma ve hastalıklarda doğru tespit çok önem taşımaktadır. Bu tekniklerin bütünü doğa tıbbı alanına girmektedir.

ilkyardım

Ne zaman, kimin başına ne geleceği asla bilinmez. Evinde otururken ya da çalışırken bir yakınımız kalp krizi geçirebilir, bir çocuğun boğazında bir şeyler kalabilir. Bir sporcu veya herhangi bir insan bir şoktan dolayı dilini yutabilir. Yahut trafikte ilerlerken siz veya bir başkası bir kaza yapabilir. Tüm bu durumlarda nasıl müdahale edilmesi gerektiğini bilen insanlar ölüm ihtimalini düşürebilir. Örneğin bir kalp krizi anında kalp masajını nasıl yapacağını bilen birisi, bildiklerini uygulayarak onun canını kurtarabilir. Dili geriye giden birinin dilinin kaşıkla çıkarılabileceği böylece ölümden kurtarılabileceğini bilmek o durumdaki bir insanın hayatını kurtarır. İlk yardım müdahaleleri aslında neredeyse herkesin yapabileceği ama çoğu kimsenin bilmediği uygulamalardır.

Bunları mutlaka öğrenmek gerekir. Hatta bu konuda bütün öğrenciler eğitimden geçirilmeli, eğitim programlarında ilk yardım dersi zorunlu hâle getirilmelidir. Her şey insan hayatı için varken böyle bir mevzunun pek de önemsenmemesi pek mantıklı değildir.

DOĞADA İLK YARDIM NEDİR VE NASIL UYGULANIR?

Herhangi bir kaza veya yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda, sağlık görevlilerinin yardımı sağlanıncaya kadar, kazazedenin hayatının kurtarılması ya da durumun kötüye gitmesini önleyebilmek amacı ile olay yerinde, tıbbi araç gereç aranmaksızın, mevcut araç ve gereçlerle yapılan ilaçsız uygulamalara ilk yardım denir.

Doğa sporlarıyla uğraşıyorsanız ya da doğada bulunuyorsanız bir gün kaza geçiren bir dostunuza, takım arkadaşınıza ya da bir yabancıya ilk yardım uygulamak zorunda kalabilirsiniz. Böyle durumlarda sahip olduğunuz ilk yardım bilgisi ölümle yaşam arasına bir çizgi çizer. Karşılaşacağınız kazazedenin yaşamak için tek şansı siz olabilirsiniz. Bu kadar hayati bir önem taşıyan temel ilk yardım bilgilerini mutlaka öğrenmelisiniz. İlk yardım kurallarına uyularak yapılacak bir müdahale hayat kurtarıcı olabileceği gibi bilgisizce yapılacak hareketler kazaya uğrayanı daha da kötü bir duruma sokabilir. Bu nedenle ilkyardımda bulunacak kişinin hem yeterli bilgiye sahip olması hem de ilkyardım sorumluluğunu üstlenebilmesi gerekir.

Doğada ilkyardım uygulamalarında temel ilk yardım prensipleri aynen geçerlidir. Fakat zorlukları da oldukça fazladır. Bir sağlık kuruluşuna ulaşmak günler sürebilir, eldeki kaynaklar kısıtlı olabilir. Yardım edebilecek insan sayısı yetersiz, bazen tek başınıza olabilirsiniz. Malzemelerinizde ancak yanınıza aldığınız ilk yardım çantasındakiler kadar olacaktır. Hava sıcaklığı yaşam koşullarına elverişli olmayabilir. İçinde bulunduğunuz coğrafya da çok zorlayıcı olabilir, dere geçişleri yapmak, tepeleri aşmak gerekebilir. Bütün bunlar düşünüldüğünde paniğe kapılmamalı ve temel ilk yardım prensiplerini harfiyen uygulanmalıdır. Dur, Düşün (Kaç kişiyiz?, Neredeyiz?, Elimizdeki malzeme nedir? vb.), Gözlemle (Yaralının durumu nasıldır?), Planla ve Uygula.

Asla mevcut olandan daha fazla kazazede oluşmasına izin verilmemelidir. Sıklıkla karşılaşılan bir durum, heyecanla yardıma koşanların ek kazalara uğramaları, yaralanmaları ve bazen hayatlarını yitirmeleridir. Yaralının yanına yaklaşmadan önce bölge güvenliği kontrol edilmeli, eğer bir tehlike varsa ortadan kalkması sağlanmalıdır. Bu kendi güvenliğiniz için ekip arkadaşınızın yaralı ve çevredekilerin güvenliğini sağlamak için önemlidir. Kaza mekanizmasını öğrenmeye çalışmalısınız. Ne oldu? Nasıl oldu? Bu size yaralının durumu hakkında, nelerden şüphelenmeniz gerektiği konusunda fikir verecektir. Aynı zamanda çevrede başka yaralılar olup olmadığı da gözden kaçırılmamalıdır. Tüm bunlar ilk yardım uygulamasına başlamadan önce, atlanmadan 1-2 dakika içerisinde çabucak yapılmalıdır.

Acil bir durum ortaya çıktığında demokrasi ya da her şeyi oluruna bırakan liderlik türleri için zaman olmayabilir. Böyle bir durumda görev alacak kişi veya kişiler en fazla sayıda, en kısa sürede en iyisini isteyen bir lider gibi davranmalıdır. Hızlı hareket etmekle telaşlı hareket etmek aynı şeyler değildir. Telaş bazı şeyleri unutmaya ve yitirmeye neden olabilir. Bazen yitirilen bir insan hayatı ya da uzvu olabilir.

İlk Yardımın Temel Uygulamaları

İlk yardım temel uygulamaları; Koruma, Bildirme, Kurtarma (KBK) olarak ifade edilebilir. Buna bazı kaynaklarda ilk yardımın ABC’si de denir. A: Solunum yolunun açılması. B: Solunumun düzeltilmesi. C: Dolaşımın etkinliği.

Şekil 1 - Temel ilk yardım müdahalesi

Koruma

Olay yerinde olası tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaktır. Bu tehlikeler şehir de olabilir. Eğer doğada ise çığ düşmesi, taş kaya kopması, boğulma, su taşkınları, heyelan, yabani hayvanlar vb. olabilir.

Kazaya uğrayan bir araç ise mümkünse güvenli bir alana alınmalıdır.
Olay yeri görünebilir bir biçimde işaretlenmelidir ki kaza incelemesi yapılabilsin.
Meraklı kişiler olay yerinden uzaklaştırılmalıdır.
Kazaya uğrayan aracın kontak anahtarı kapatılmalıdır. Gaz sızmaları ve benzin kaçakları daha büyük işler açmasın diye bu işlem yapılmalıdır.
Sigara içilmemelidir ve içilmesine izin verilmemelidir.
Gaz varlığı söz konusu ise zehirlenmelerin önlenmesi için gerekli önlemler alınmalıdır.
Gaz tüpünün vanası kapatılmalıdır, ortam havalandırılmalıdır.
Kıvılcım oluşturacak ışıklandırma veya çağrı araçlarının kullanımına izin verilmemelidir.
Çığ riski olmayan bir bölgeye dikkatlice taşınmalıdır.
Kayalık bir alanda ise kaya kopmalarına karşılık dikkatli olunmalıdır.
Su taşkınlarında vadi içlerinden kazazede uzaklaştırılmalıdır.
Yabani hayvanlara karşı korunmalıdır.
Kırıklı bölgeler sabitlenmelidir.
Yaralı ile konuşulmalıdır.
Hasta/yaralılar yerlerinden kımıldatılmamalıdır.
Hasta/yaralılar yaşam bulguları yönünden değerlendirilmelidir.
Nefes alıp verdiğinden ve yeterli kan dolaşımı olduğundan emin olunmalıdır.
Kanaması durdurulmaya çalışılmalıdır.
Kanamalı durumlarda mutlaka Hepatit B, C, HIV/AİDS gibi hastalıklara karşı korunmak için eldiven giyilmelidir.

Bildirme

En hızlı şekilde gerekli yardım kuruluşlarına tıbbi yardım için ( 112 ) , kurtarma ve yangın için itfaiye (110), zehirlenmelerde zehir danışma merkezi (114), güvenlik için Polis (155) aranmalıdır. Kişinin, hangi numaradan aradığı, nasıl bir yardım alındığı ya da olay yerindeki olanaklar açıklanmalıdır ve hızlı bir şekilde haber verilmelidir. Yardım kuruluşları arandığında kesin yer ve adres, kim, hangi numaradan arıyor, olayın tanımı, arazi durumu, hava durumu, hasta ya da yaralı sayısı, durumu, nasıl bir yardım aldıkları açıklanmalıdır.

Doğada ilk yardım müdahalelerinde bir düdük bulundurmak iyi olacaktır.

Kurtarma

Olay yerinde hasta yaralılara müdahale, hızlı ancak sakin ve bilinçli bir şekilde yapılmalıdır. Hasta ya da yaralının durumunun değerlendirilmesine bağlı olarak ilk yardım yapılmalıdır.

Eğer ilk yardım bilinmiyorsa asla hasta ya da yaralıya dokunulmamalı ve yaralı kımıldatılmamalıdır.

İlk Yardımda Yapılması Gerekenler

Doğada ya da başka bir alanda yaşanan bir kaza durumunda aşağıdaki durumlara dikkat etmek gerekir.

Hasta ya da yaralının aciliyet durumunu değerlendirmek. (Bilinç ve solunum)
Hasta ya da yaralının korku ve endişelerini gidermek
Hasta ya da yaralıya müdahalede yardımcı olacak kişileri organize etmek
Hasta ya da yaralının durumunun ağırlaşmasını engellemek için gerekli müdahalede bulunmak
Hasta ya da yaralıların en uygun yöntemlerle en yakın sağlık kuruluşuna sevkini sağlamak. (112)
Olay yeri güvenliği açısından herhangi bir tehlike yok ise, hasta ya da yaralıyı kesinlikle yerinden kımıldatmamak, kırık, çıkık, burkulma gibi durumlarda yerinde müdahalede bulunarak kazazedeyi güvenli şekilde sağlık kurumuna nakletmek.