Asya kıtasının ortasında yer alan bölüme Orta Asya denir. Orta Asya; geçmiş yıllarda Sovyetler Birliği’nin himayesinde yaşayan ülkeleri temsil eder. Günümüzde ise Moğolistan, Rusya’nın bir bölümü ve İran’ın kuzeydoğusu, Orta Asya olarak kabul edilir. Çin’in batısından Pakistan’ın kuzeyine kadar olan bölümdür. Geniş bozkırlara sahip olan bölgede, zengin yeraltı kaynakları yoğun bir şekilde bulunmaktadır. Bu kaynaklar, bazı ülkelerin kalkınmasında çok önemli rol oynar. Fakat bazı ülkeler, zengin kaynaklara sahip olmasına karşın bunları satacak pazarlara çok uzak olduğu için yeraltı kaynaklarının etkisi çok daha kısıtlıdır. Yaklaşık 4 milyon km2 alana sahiptir.

Orta Asya Tarihi

Orta Asya, tarihin en büyük devletlerinin hakimiyetlerini sürdürdüğü bir bölge olmuştur. Milattan önce bölgede Çinliler ve Türkler arasında ciddi bir mücadele başlamış ve Türkler burada çok sayıda devlet kurmuştur. Çinliler, Türk akınlarından kurtulmak için meşhur Çin Seddi’ni inşa etmek zorunda kalmıştır. Hun, Göktürk ve Uygur gibi devletlerden sonra bölgede yaşanan kuraklık, kavimler göçüne neden olmuş ve bölgedeki insan popülasyonu bir dönem ciddi şekilde düşmüştür. Genel anlamda Çin’in etkisinin görüldüğü Orta Asya, bir dönem Moğol etkisi altında kalmıştır. Son dönemde ise Sovyetler Birliği bölgeye hakim olmuşsa da soğuk savaş sonrasında Sovyetler yıkılınca burada Türk Cumhuriyetleri kurulmuştur. Türkmenistan, Kazakistan, Özbekistan, Tacikistan ve Kırgızistan’dır. Bunların haricinde kurulan bir diğer devlet ise Afganistan’dır.

Orta Asya Coğrafyası

Orta Asya, etrafı yüksek dağlarla çevrili bir alandır. Kuzey ve batı bölümlerinde Himalayalar ya da bunların uzantıları vardır. Dağların ortasında ise geniş platolar yer alır. Tarih boyunca insanlar bu platolarda göçebe olarak yaşamış ve doğal kaynaklara göre hareket etmiştir. Bölgede çok sayıda irili ufaklı göl ve nehir vardır. Kuzey bölümlerinin aşırı soğuk olmasından dolayı yüksek noktalarda buzullar vardır. Bu tür yerlerde yaşamak çok zor olduğu için genellikle kuzeye doğru gittikçe insan yoğunluğu düşer.

Orta Asya İklimi

Orta Asya, konumu itibariyle su kaynaklarının arasında yer alır. Bu kaynakların arasında adeta bir tampon görevi görmesi, iklimini de ciddi şekilde etkiler. Bölgedeki sıcaklık farklıkları çok fazladır. Bu farklılıklardan dolayı bölgede çöl iklimi etkilidir. Bazı bölgelerde çöller görülürken, bitki örtüsü genellikle otlaklar ve savan şeklindedir. Fakat yaşanan kuraklıklar, bölgeyi tamamen kurumuş bir alana çevirir.

Orta Asya Ülke ve Bölgeleri

	Bahreyn
	İran
	Irak
	İsrail
	Ürdün
	Kuveyt
	Lübnan
	Umman
	Filistin
	Katar
	Suudi Arabistan
	Suriye
	Türkiye
	Birleşik Arap Emirlikleri
	Yemen
	Mısır

Orta Asya’da Öne Çıkan Şehirler

Orta Doğu, Batı Asya, Türkiye (Asya ve Avrupa üzerinde) ve Mısır (Çoğunluğu Kuzey Afrika üzerinde) bölgelerini içeren kıtalararası bir bölgedir. Suudi Arabistan coğrafi konum bakımdan Orta Asya’nın en büyük ülkesi olmakla beraber Bahreyn ise en küçük ülkesidir.

Kahire— Mısır’ın başkentidir. Şehrin metropol bölgesi,Afrika’da ki en büyük ve Orta Doğu’daki en büyük ve de Kahire dahil olmak üzere Dünyanın en büyük 15. Bölgesidir. Ünlü Giza piramitleri ve Memfis antik keti coğrafi bölgede yer aldığından dolayı, Eski mısır ile ilişkilendirilmiştir. Nil Deltası yakınında bulunmaktadır.
Tahran —14 milyon insan bulunan kalabalık bir metropoldür. Harika müzeleri, parkları, restoranları ve sıcakkanlı insanları ile ünlüdür. Ayrıca muazzam İran yemekleri ile kozmopolit bir şehirdir.
Amman — Sessiz uykulu bir köyden kalabalık bir metropole dönüşen ağır dönüşüm tecrübesine sahiptir.
Beyrut — Lübnan’ın ticari ve finans merkezi olmakla birlikte gerçek bir kozmopolit şehirdir.
Bağdat — Önceki zamanlarda “Hippi Parkuru” için tercih edilen ve yeryüzü ile dolu bir yer olmuştur. Ancak, şuanda dünyada bulunan en tehlikeli şehirlerden birisi halindedir.
Şam — Dünyanın en eski, sürekli yaşayan şehri olarak kabul görmüştür. Ancak, şuanda savaş bölgesi olması nedeniyle ziyaret edilmemesi gereken bir yer olmuştur.
Dubai — Birleşik Arap Emirlikleri’ndeki en modern ve gelişen emirlik, muazzam bir hız ile hala daha gelişmektedir.
İstanbul — İki kıta üzerinde bulunan ve yayılan tek büyük şehirdir. Doğu ile Batı’nın büyüleyici bir erime potasıdır.
Çanakkale — Şehir merkezinde Truva Atı bulunmaktadır.
Kudüs — UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde bulunan ve en eski şehirler listesine giren şehir, Yahudiler, Hıristiyanlar ve Müslümanlar için kutsal bir şehirdir.
Mekke — Müslüman olmayanların girmesi yasak olan ve Müslümanların Hac ibadetini gerçekleştirmek için ziyaret ettiği bir şehirdir.
Tel Aviv – İsrail’in alışveriş merkezidir. Güzel plajları, büyük alışveriş merkezileri ve daha birçok ilgi çekici yerlere sahip olan bir şehirdir.

Orta Asya’da Gezilecek Yerler

Orta Asya gezilecek yerlerlistesi içerisinde tarihi yapılar ile doğal güzellikler eşit ağırlıkta gibidir. İnsanlar, kendi zevklerine göre bunlardan istediklerini ziyaret edebilir. Bölgede bulunan çok sayıdaki gezilecek yerden öne çıkanlar ve bunlara ilişkin kısa açıklamalar, aşağıda yer almaktadır:

• Issık Göl: Orta Asya’nın en önemli doğal güzelliklerinden birisi olan bu göl, Kırgızistan’da bulunur. Tektonik bir çukurun dolması ile meydana gelen göl, deniz seviyesinden 1.606 metre yüksektedir.
• Registan: Orta Asya’daki Türk mimarisi örneklerinin en güzellerinden olan Registan, üç ayrı medreseden oluşur. 15.yüzyılda inşa edilen medreseler, Özbekistan’ın Semerkant kent merkezinde bulunur. Medreselerin dışı ve içi, dönemin en özel yöntemleri ile süslenmiştir.
• Cehennem Kapısı: Karakum Çölü’nün ortasında bulunan bir çukurdan çıkan metan gazı ve diğer gazlara bağlı olarak sürekli yanması, buraya Cehennem Kapısı adının verilmesine neden olmuştur. Bununla birlikte söz konusu alan, Türkmenistan’ın Ahal ilindeki Derveze ilçesinde olduğu için buraya Derveze Çukuru da denilir. Bu yapı, 1971 yılında Rusların doğalgaz arama çalışmaları sırasında ortaya çıkmıştır.
• Gur-i Emir: Timur İmparatoru olan Timur’un türbesi, Gur-i Emir olarak bilinir. 1404 yılında inşa edilen türbe, Özbekistan’ın Semerkant şehrinde bulunur. Alanda mezarlar, mozaikler ve oymalar da vardır.
• Bayterek Kulesi: Kazakistan’ın başkenti olan Astana yer alan bu kule, hem anıt olması hem de gözlem amacıyla inşa edilmiştir. 1997 yılında inşa edilen kule, kentin en önemli simgelerinden birisidir. 318 metre yüksekliğindeki kuleden, kentin tamamı izlenebiliyor.
• Medeo: Kazakistan sınırları içinde bulunan Medeo veya Medeu, deniz seviyesinin 1.691 metre üzerinde bulunuyor. Buraya kurulan sulama ve dondurma sistemi ile doğal bir paten ve bandy pisti olması sağlanıyor. Yıl boyunca açık olan alandan, çok özel manzaraları izlemek de mümkündür.
• Zenkov Katedrali: Rusların hakim olduğu dönemde Kazakistan’a inşa edilen Zenkov Katedrali, 1907 yılında inşa edildi. İnşa edilirken çivi kullanılmaması, buranın en önemli özelliğidir. Tamamen ahşap olan binanın yüksekliği 56 metredir.
• Oş Pazarı: Orta Asya’nın en ünlü pazarlarından olan Oş Pazarı, Özbekistan’ın başkenti olan Bişkek’tedir. Şehrin ortasında yer alan pazarda, akla gelebilecek hemen her şey satılıyor.

Orta Asya’da gezilecek yerler bunlarla sınırlı olmayıp, ülkelerin farklı bölgelerinde çok özel yerler bulunur.

Orta Asya Konuşma Dilleri

Orta Asya’da konuşulan diller incelendiğinde, bunların büyük bir bölümünün Türk dil gruplarından geldiği görülecektir. Bu diller Türkmence, Kıpçakça, Özbekçe ve Uygurcadır. Özbekçe ve Uygurca; Doğu Türkistan, Tacikistan ve Özbekistan’da konuşulur. Türkmence ise Türkmenistan, Afganistan, Pakistan ve İran’da konuşulmaktadır. Kazakistan, Tacikistan, Afganistan, Kırgızistan, Doğu Türkistan ve Qinghai de ise Kıpçakça konuşulmaktadır. Bu diller, ülkelerin tamamında değil, bazı bölgelerinde insanlar tarafından kullanılır.

Türk dillerinin haricinde ise bölgede Rus, Çin ve Moğol hakimiyetine bağlı olarak konuşulan diller de vardır. Rusça, Çince ve Moğolca konuşan kişi sayısı milyonlarla ifade edilir.

Orta Asya Vize Bilgileri

Orta Asya’da bulunan ülkelerin önemli bir kısmının ülkemizle yaptığı anlaşma gereği, turistik geziler için vize talep etmesi söz konusu değildir. Yani, bu ülkelere vizesiz bir şekilde giriş yapılabilir. Vizesiz giriş yapılan Orta Asya ülkeleri; Özbekistan, Moğolistan, Kazakistan ve Kırgızistan’dır. Bunların haricindeki diğer ülkeler için vize alınması zorunludur.

Orta Asya Yeme-İçme Kültürü

Orta Asya yemek kültürü, tarih boyunca oluşan yaşam şartlarına göre şekillenmiştir. Burasının insanlar için cazip bir yer olmaması, dışarıdan neredeyse hiç göç almamasına neden olmuş ve bu da yemek kültürünün etkilenmemesiyle sonuçlanmıştır. Bilindiği gibi Orta Asya’da insanlar, tarih boyunca göçebe hayatı yaşamıştır. Günümüzde dahi böyle yaşayanlar olduğu bilinmektedir. Bundan dolayı insanların yemek kültürünün odak noktası, tarıma değil, hayvancılığa dayanır. Mutfaklarda et başta olmak üzere farklı hayvansal gıdalar tüketilir. İçecek olaraksa Orta Asya’nın milli içeceği olan Kımız (at sütü) yoğun bir şekilde tüketilir. Bunun haricinde ise deve sütü olan Subat tüketimi de oldukça fazladır.

Son dönemlerde tarımsal gıdaların tüketimi de mutfaklarda görülmeye başlanmıştır. Bunlar genellikle hamur işleridir. Çin’e yakın olan ya da oradan etkilenen Orta Asya ülkelerinde ise pirinç tüketimi fazladır.

Orta Asya’da Ulaşım

Orta Asya’nın genel yapısının düzlüklerden oluşması, ulaşımın kolay bir şekilde gerçekleşmesini sağlar. Fakat insan popülasyonunun az olması, toplu taşımanın bazı bölgelerde olmamasına neden olmuştur. Ülkelerin tamamında havalimanları vardır ve bu da dünyanın farklı bir yerinden Orta Asya’ya uçakla gelmeyi mümkün hale getirmiştir. Ayrıca Rusya’dan gelen ve bölgeyi boydan boya geçen bir de demiryolu vardır. Bununla da seyahat etmek mümkündür.

Orta Asya’da Güvenlik

Orta Asya ülkelerinin önemli kentlerinde güvenlik bakımında herhangi bir sorun yoktur. Devlet gücü burada kendisini hissettirir. Dolayısıyla da buralar çok rahat bir şekilde ziyaret edilebilir. Diğer bölgelerde ise insan sayısı az olduğu için herhangi bir risk yoktur, fakat bu tür yerlere toplu bir şekilde seyahat etmek daha uygundur.

Orta Asya’da Sağlık

Orta Asya iklimi, bazı bölgelerde ciddi şekilde insanları zorlayabilir. Bundan dolayı iklim koşulları dikkate alınarak giyinilmesi gerekir. Böylece iklime bağlı olarak ortaya çıkacak sağlık sorunlarının önüne geçilmiş olur. Kent merkezlerindeki sağlık kuruluşları, genel manada yeterlidir ve insanların ihtiyaçlarına cevap verir. Bu da sağlık açısından önemli bir artı olarak değerlendirilebilir.