Dünya üzerinde bulunduğumuz yer ancak harita ve aletler kullanarak belirlenebilir. Bulunulan noktadan diğer bir noktaya giderken yürüdüğümüz yön rota olarak adlandırılır. İki nokta arasında birçok engeller, tepeler, ormanlar, göller ve nehirler yer alabilir. Önemli olan bir yerden diğerine giderken, saydığımız bu engelleri aşarken rota dediğimiz yönü kaybetmemektir.

Yapılan araştırmalarda bir kişi bilmediği bir arazide hareket ediyorsa bir müddet sonra yön duygusunu kaybettiği görülmektedir. Yürüyüş sırasında, yaşamlarında sağ ayağını kullanan insanların kuvvetli olan bu ayakları ile sola göre daha uzun adım attıkları görülmektedir.Bu nedenle düz bir doğru üzerinde yürüdüklerini zanneden kişilerin rotalarından sola doğru saptıkları ve zaman içinde sola doğru çok geniş bir yay çizdikleri görülmektedir. Sonuçta umdukları yere ulaşamadıkları gibi nerede olduklarını bilememektedirler.


Son yıllarda ülkemizde doğada etkinlik gösteren kişilerin sayısı artmıştır. Bu sayı artışı beraberinde kazaları ve kaybolma olaylarını getirmektedir. Yön saptama çok kesin ve net bir hadisedir. Doğada yürüyen bir kişi net olarak nerede olduğunu bilmeli veya kaybolduğunu kabul etmelidir.

Öğrenilecek yöntemlerle yer yüzeyinde ancak yön saptaması yapılabilir. Yani ancak istenen rotada yürümek mümkün olabilir. Yeryüzü üzerinde nerede olduğumuz sorusunun cevabı farklı aletler gerektirir. Bu aletlerden elde ettiğimiz sonuç ile enlem ve boylamımız derece, dakika ve saniye cinsinden öğrenilebilir. Bu bilgi ancak bir haritaya aktarıldıktan sonra o anki haritadaki yeri bilinebilir. Sonuç olarak doğada yönü belirlemeden önce kabaca nerede olduğumuzu bilmek zorundasınız. Ancak bundan sonra nereye gideceğimizi düşünüp sonra yönümüzümü saptamalıyız.

Yön Kavramı

Yön, bir yere nasıl varacağınız ve ne yapacağınızı bildiren talimatların bütünüdür. Yön, belli bir noktaya göre olan hedef, yer, taraf, bir yere gitmek için izlenen yol ve istikamet gibi anlamları karşılamaktadır. Ancak bu anlamıyla yönün göreceli veya farklı pozisyonlara göre değiştiğini söylemek de mümkündür. Doğada herhangi bir noktada sabit durup tam karşıya ufuk doğrultusunda sabit nesnelere baktığımızda durduğumuz yerden 180˚’lik açı ile gözlediğimiz nesne (dağ, tepe, yamaç, zirve, vs.) doğrultusuna yön adı verilmektedir.

Yönün tanımlanması için bir noktanın başlangıç noktası veya referans olarak alınması gerekir. Yön değerleri coğrafi olarak açı ölçü birimi ile ifade edilir. Haritalarda başlangıç yönü, kuzey yönü, referans alınır. Açının değeri kuzeyden başlayarak saat ibresi yönünde devam eder. Bulunulan nokta ile başlangıç yönü olarak esas alınan kuzey yönü arasındaki açının değeri 0˚’dir. Buradan itibaren 90˚ dönüldüğünde doğu, 180˚ dönüldüğünde güney, açı değeri saat ibresi yönünde 270˚ gösterdiği taraf batı, açı değeri 360˚ veya 0˚ ise kuzey yönünü göstermektedir.

Bunlara göre doğu yönü güneşin doğduğu yerdir. Batı güneşin battığı yer. Böylece doğu ve batı birer yöndür. Doğu sağ yana alınırsa ufukta ön taraf kuzey arka taraf da güney olur. Bu dört yöne ana yönler denir. Ana yönler yerin kendi ekseni etrafındaki gerçek hareketinden yani dönüşünden belli olurlar.


İnsanlar yaşadıkları sahanın (ev, mahalle, şehir, ülke vs ) büyük ve küçük ölçeklerde dünya üzerindeki yerini, gidecekleri yerleri, bulundukları yerlerin diğer sahalara göre konumunu ifade edebilmek için en eski zamanlardan beri çeşitli yönleri kullanırlar. Yön kavramının harita üzerinde yer belirlemede kullanımının ayrı bir önemi bulunmaktadır.

Haritalarda yönler asla değişmez. Haritalarda kullanılan dört ana yön ve birinci dereceden 4 ara yönler yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunlar; kuzey (North), güney (South), doğu (East), batı (West) ana yönleri ile kuzeydoğu (NE), kuzeybatı (NW), güneydoğu (SE) ve güneybatı (SW) ara yönleridir (Şekil 4.2).


Daha ayrıntılı tanımlamalarda söz konusu ara yönlerden ikinci, üçüncü veya daha fazla dereceden ara yönler (kuzey-kuzeydoğu, batı-kuzeybatı gibi) oluşturulabilir. Ana yönler arasında 90˚’lik, birinci dereceden ara yönler arasında 45˚’lik açısal uzaklık bulunmaktadır.