Yön bulma işlemi dünya üzerinde bulunduğumuz yeri harita ve aletler kullanarak belirleyebilmektir. Bulunulan bir noktadan diğer bir noktaya giderken görünülen yön rota olarak adlandırılır. İki nokta arasında birçok engeller, tepeler, ormanlar, göller ve nehirler yer alabilir. Önemli olan bir yerden diğer bir yere giderken bu engelleri aşarken rota dediğimiz yönümüzü kaybetmemektir. Yapılan araştırmalarda bir kişi bilmediği bir arazide hareket ediyorsa bir müddet sonra yön duygusunu kaybettiği görülmektedir.

Harita ve Pusula

Yeryüzünün bir parçasının yukarıdan kuş bakışı görünümünün matematiksel yöntemlerle küçültülerek ve üzerine özel işaretler koyarak bir düzlem üzerine çizilmiş şekline harita denir. Haritaların kolay ve anlaşılır olabilmesi için en gerekli ayrıntılara da yer verilir. Harita üzerindeki iki nokta arasındaki uzunluğun arazide aynı iki noktanın arasındaki ölçülen yatay mesafesine olan oranı ölçek olarak adlandırılır.


Bir haritaya bakıldığında bölgeyi üç boyutlu zihinde oluşturabilmek için en önemli şey daha önceden haritaları inceleyip gözlemlemektir. Bu yetenek zaman içerisinde de kazanılmaktadır. Bu haritadaki yükselti çizgileri sayesinde mesafe ve arazi tahmini yapılabilir.


Pusula, başlıca olarak ulaşımda ve arazi incelemesinde kullanılan, dünya üzerinde yön tespit etmeye yarayan cihazdır. Pusulalar manyetik veya cayroskopik olarak ya da bir yıldıza göre yön belirleme prensipleriyle çalışırlar. En eski pusula türü, Dünya'nın manyetik alanına göre yönleri gösteren manyetik pusuladır ve sıklıkla pusula sözcüğü, manyetik pusula ile eş anlamlı olarak kullanılır.

Manyetik pusulanın en önemli parçası olan ve bir manyetik alan içerisinde bulunan pusula iğnesi serbestçe hareket edebilecek şekilde pusula gövdesine monte edilmiştir. Pusula iğnesi serbest kaldığında her zaman aynı yönü gösterir. İğnenin sabit olarak aynı yönü göstermesi yeryüzünde iğneyi çeken bir gücün olmasından kaynaklanmaktadır. Yeryüzü bir ucu kuzeye, diğer ucu güneye uzanan devasa bir mıknatıs gibidir. Dünyanın manyetikliği pusula iğnesinin manyetik kuzeye (manyetik alanın kuzey kutbuna) doğru dönmesine neden olur.

Üç çeşit kuzey vardır. Gerçek kuzey, kuzey kutbunun olduğu kuzeydir. Harita kuzeyi, haritadaki kuzey ve güney çizgilerinin gösterdiği kuzeydir. Manyetik kuzey, pusula iğnesinin gösterdiği kuzeydir. Manyetik kuzey bölgeden bölgeye değişiklik gösterir. Bu değişiklik haritalarda da belirtilir.

Dağcılık, trekking (doğa yürüyüşü) gibi sporlar için alınacak bir pusulada şu özelliklerin olmasına dikkat edilmelidir:

• Tabanı şeffaf olmalı.
• Döndürülebilir kadranı olmalı.
• Paralel referans çizgileri olmalı.
• Oryantasyon oku olmalı.
• Üzerinde cetvel bulunması yararlı olur.

Altimetre (Yükseklik Ölçer)

Altimetre, rakım veya irtifayı ölçmekte kullanılan bir cihazdır. Altimetre herhangi bir basınç seviyesine göre bir yerin yüksekliğini ölçebilen bir barometredir. Yaygın olarak bir yüksekliği deniz seviyesine göre gösterir. Barometrelerin basıncı genellikle mmHg (mm civa) cinsinden göstermelerine mukabil altimetre, yüksekliği metre veya feet cinsinden gösterir.

• Görü̧ş alanı darken kamptan zirveye ne kadar yükseklik kaldığını göstermesi açısından yararlıdır.
• Hangi tepede olduğunuzu altimetreyi okuyup harita ile karşılaştırarak bulabilirsiniz.
• Altimetre barometre gibi de hava tahmin aracı olarak kullanılabilinir. Basınç düşer ise hava bozacağa işarettir.

En yaygın olarak kullanılan altimetreler dijital modellerdir. Bunlar çoğunlukla saat ile birlikte bileğe takılır. Kol saati şeklindeki dijital altimetrelerin analog türlere göre bazı avantajları vardır. Bazı modeller ısı ve irtifa alım ve verim gibi fazladan özelliklere sahiptirler. Cepte ya da çantada taşımak yerine altimetreyi birlikte taşımak daha kullanışlıdır. Dezavantajları ise pille çalışıyor olmalarıdır. Bu yüzden pilin bitmesi veya mekanik bir darbe sonucunda bağlantının bozulması ve bilgilerin sıfırlanması söz konusudur. Ayrıca LCD denilen sıvı kristal ekranı – 18 derece civarındaki ısıda hiçbir şey göstermediği için sıcak tutulması gerekmektedir. Analog modeller daha basit gereçlerdir ve pilsiz çalışırlar. Sıfırın çok altındaki derecelerde de iyi işlerler. Analog Altimetreyi okumak için avucunuz içinde yatay tutmanız gerekir. Altimetre, hava değişikliklerinden şiddetle etkilenebildiği için bilinen bir yerde ayarlayana kadar doğruluğuna güvenemezsiniz. Hareket halindeyken yüksekliği bilinen bir noktaya gelindiği an burada altimetreyi kontrol etmeli ve gerekirse yeniden ayarlamalısınız. Buna kalibre etme denilir.

GPS

GPS (Global Positioning System Küresel Konumlandırma Sistemi), Dünya üzerinde herhangi engelsiz bir görüş hattında, dört veya daha fazla uydusu ile her türlü hava koşulunda yer ve zaman bilgileri sağlayan uzay tabanlı uydu navigasyon (yön bulma) sistemidir. En önemli işlevi kesin konumu göstermesidir. Düzenli olarak kodlanmış bilgi yollayan bir uydu ağıdır ve uydularla arasındaki mesafeyi ölçerek Dünya üzerindeki kesin yeri tespit etmeyi mümkün kılar.

GPS 24 uydudan oluşan bir ağ yapısıdır. Orijinal olarak Birleşik Devletler ordusu için yön belirleme amaçlı olarak kurulmuştur. Şu anda okyanuslarda dolaşan yük gemilerinden en sevdikleri kamp yerini bulmaya çalışan kampçılara kadar herkes kullanabilmektedir.

GPS alıcıları nasıl çalışır? GPS uyduları temelde radyo vericileridir. Her bir uydu kendine özgü sinyalini yeryüzüne yansıtır ve bu sinyal GPS tarafından algılanır. GPS alıcıları bu sinyallerin uydudan GPS cihazına ulaşma sürelerini ölçerek sinyali gönderen uydunun ne kadar uzakta olduğunu çıkartabilir. 3 veya daha fazla uydudan eş zamanda sinyal alabilen bir GPS alıcısı kendi yerini tam olarak tanımlayabilir. Bu işleme üçgenleme (triangulation) denir.

GPS alıcıları bir sonraki durağınızın neresi olacağını, oraya ne kadar uzakta olduğunuzu ve hangi yönden oraya ulaşabileceğinizi bulmanıza yardımcı olurlar. Hatta nasıl gidileceğini unuttuğunuz gizli balık yatağına veya geçen kış rastladığınız kaplıcaya yönlendirebilecek bilgileri kendiniz için kaydedebilirsiniz ve bunları istediğiniz zaman yeniden bulabilirsiniz.


Küresel ölçekte çalışır bu tür sistemlerin öncüsüdür. Bu sistem, Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığına ait yörüngelerinde sürekli olarak ilerleyen uydulardan oluşur. Savunma Bakanlığı tarafından desteklenen sistem, bir GPS alıcısı ile kullanılacak şekilde herkes tarafından erişilebilir. Uydular bir tür radyo sinyali yayarlar ve yeryüzündeki GPS alıcıları bu sinyalleri alıp yorumlayarak konum belirlenmesini gerçekleştirir.


Elde taşınabilir bir cihazdır, içerisinde altimetre, barometre ve dijital bir pusula da bulunur. GPS’ler çok kesin sonuçlar verebilen cihazlardır. Fakat önceden pratik yapıp kullanmasını bilmek gerekir. Her ne kadar harika cihazlar olsalar da alıcılarının birkaç kör noktası olabilir. En büyük sorun kalın orman örtüsü, derin vadiler ve kulvarlar içerisinde cihazın yeterli uydu sinyali alamaması ihtimaldir. Piller bitebilir ve elektronik cihazlar bozulabilir. Batarya ile çalıştığı için soğuk havalarda soğuktan korumak gerekebilir.