Aydın'ın güneydoğusunda, Karacasu ilçesine 10 km uzaklıkta, Geyre'deki antik kenttir. 

Yerleşmenin tarihi konusundaki bilgiler sınırlıdır. Byzantionlu (İstanbul) Stephanos, kentin kuruluşunu yarı efsanevi Babil Kralı Ninos'a dayandırır. Kentin ilk adı olan Ninoe’nin Kral Ninos’tan geldiği sanılmaktadır. Ayrıca Ninoe adı, Tanrıça Astarte ya da iştar'ın Akadca adı olan Nino, Nin ya da Nina ile de ilişkilidir.

Tanrıça Aphrodite ile Tanrıça İştar arasındaki benzerlik bilinmektedir. Afrodit (Aphrodite) Tapınağı'nın yapılmasından sonra kent, Aphrodisias adıyla anılmaya başlanmıştır.

Aphrodisias Tarihi

Kentten ilk olarak MÖ 2. yüzyıla tarihlenen antik bir kaynakta bahsedilmiştir. MÖ 2. yüzyılın sonu ve MÖ 1. yüzyılın başına ait altın ile gümüş paralarda komşu kent Plarasa'yla birlikte adı geçer. MÖ 1. yüzyılın ikinci yarısında, Julius Caesar'ın (Sezar) buyruğunu yerine getiren Marcus Antonius, bu iki kente özerklik vermiştir.


Aphrodite kutsal alanının dokunulmazlığı, Romalı yöneticiler tarafından kabul edilmiştir. Aristoteles'in en önemli yorumcularından biri kabul edilen ve yaptığı yorumlarla Orta Çağ’daki Müslüman ve Hıristiyan Aristoteles yorumcularını oldukça etkileyen Aleksandros (MS 200'lü yıllar) ve tıp üzerine kitaplar yazan Ksenokrates Aphrodisiaslıdır.

11. ve 13. yüzyıllar arasındaki Selçuklu ve Türkmen akınları nedeniyle Menderes Vadisi'ndeki birçok kent terk edilirken, Aphrodisias'ın nüfusu da oldukça azalmıştır. Bu akınlar esnasında Türkler burada Geyre'yi kurmuşlardır. Geyre adı, içinde bulunduğu bölgenin adı olan Karia'dan gelir. Ören yerinin 1 km batısındaki bugünkü yerleşim ise 1956 depreminden sonra kurulmuştur.

Aphrodisias, aralarında Laborde ve Texier'in de bulunduğu gezginlerin ilgisini çekmiştir. Bölgedeki ilk kazı çalışmaları, 1904-1905 yıllarında Paul Gaudin yönetimindeki Fransız bir ekip tarafından yürütülmüş, 1937 yılındaki çalışmaları ise İtalyan Giulio Jacopi yönetmiştir. Kenan T. Erim tarafından New York Üniversitesi adına yönetilen ve oldukça başarılı sonuçlara ulaşılan kazı çalışmaları 1961 yılında başlamıştır.

Antik Kent Kalıntıları

Antik kent MÖ 4. yüzyılda surlarla çevrilmiştir. Yaklaşık 520 hektarlık alanı kuşatan, uzunluğu 3,5 km'yi aşan surlar, büyük olasılıkla bir depremle yıkılıp daha sonra değişik yapılardan toplanan malzemeyle onarılmıştır.

Kentin üç kapısından kuzeydeki, stadyumun doğusundadır. Kapının iç yüzünde sur yapımı ve onarımına ilişkin yazıtlar vardır. Üç kemerli doğu kapısının iki kemeri sağlamdır. Aphrodite Tapınağı, kentin kuzeybatısında yer alan bir temenos (kutsal alan) içindedir, İon düzenli mermer tapınak, MÖ 1. yüzyıla tarihlenir.

Pronaos (ön oda) ve celladan (diğer adı naos, tapınağın adandığı tanrının heykelinin bulunduğu, Yunan evine tekabül eden, tapınağın iç kısmındaki oda) oluşan Helenistik yapı, 5. yüzyılda Hristiyan bazilikasına dönüştürülmüştür.

Kutsal alanın güneyinde 1962'de ortaya çıkarılan odeion, konser salonu ve toplantı binası olarak kullanılmıştır. Yapı MS 2. yüzyıla tarihlenir. Odeion mozaik döşelidir. Sahne yıkıktır. 205x120 m boyutlarındaki dikdörtgen planlı agoranın üç yanı sütunlu geçitlerle çevrilidir.

Agoranın güneyinde yer alan ve yapımına imparator Tiberius döneminde (MS 14 - 37) başlanan Tiberius Portikosu'nun güneyi, akropolisin eteklerine dayanır. Portikonun batısında Hadrianus Hamamı vardır. Hamam kazısı sırasında çok sayıda heykel ve kabartma ortaya çıkarılmıştır.

Kentin kuzeyindeki stadyum oldukça iyi durumdadır. 30 bin kişi alabilecek kapasitedeki yapı, imparatorluk döneminin başına tarihlenir. Doğu ucuna eklenen yarım daire duvarla oluşturulan daire planlı alan, gladyatör dövüşleri için kullanılmıştır. Rahat görüş sağlamak amacıyla eğimli yerleştirilmiş oturma yerlerinin kuzey bölümünde imparator locası yer alır. Çeşitli spor karşılaşmaları, atletizm yarışmaları ve festivaller burada yapılmıştır.

Afrodit Tapınağı'nın güneyindeki yapı kalıntısı da içinde bulunan çok sayıdaki bitmiş ya da bitmemiş heykel nedeniyle atölye olarak kabul edilir. Temenosun doğusundaki anıtsal tetrapylon, MÖ 2. yüzyıla tarihlenir. Odeionun batısında yer alan mavi mermer sütunları bulunan peristilli alan, Piskopos Sarayı olarak tanımlanır.

Agoranın doğusundaki Augustus ve Julius Claudios ailesine adanmış kült yapısı, 1. yüzyılın sonu ile 2. yüzyılın başına tarihlenir. Akropolis tepesinin güney eteğindeki yonca planlı martyrion, kentin önde gelen kişilerinden birinin gömütüdür. Tiyatronun güneyindeki hamam (3. yüzyıl); daire planlı bir salon, kemerli nişlerle bezeli geçit ve caldariumdan (soğukluk) oluşur.

Hamamın güneyindeki bazilika ise Doğu Roma (Bizans) döneminde kiliseye dönüştürülmüştür. Kazılar sonucunda antik kentten elde edilen buluntular, ören yeri girişinde, 1979'da hizmete açılan Aphrodisias Müzesi'nde korunmaktadır.

Aphrodisias Müzesi

Karacasu ilçesine 12 km uzaklıkta olan Aphrodisias Müzesi, 1947 yılında depo müze olarak kurulmuş, 1979 yılında ise bugünkü binasına taşınmıştır. Dokuz bölümden oluşan müzede ağırlıklı olarak Aphrodisias heykeltıraşlık okulundan çıkma nadir eserlere yer verilmekte, ayrıca çeşitli dönemlerden kalma altın, gümüş, tunç sikkeler de sergilenmektedir.

Aphrodisias Antik Kenti Nerede, Nasıl Gidilir?

Aydın ili, Karacasu ilçesi, Geyre Mahallesi içinde bulunan Aphrodisias Antik Kenti, Menderes (Meander) Irmağı’nın bir kolu olan Dandalaz (Morsynus) Çayı’nın oluşturduğu bereketli vadide, denizden yaklaşık 600 metre yükseklikte bir plato üzerinde yer almaktadır.

İstanbul, Çanakkale, Bursa, Balıkesir ve İzmir hattından Aphrodisias Antik Kenti'ne ulaşmak için Aydın merkeze gelinmeli, Aydın - Denizli karayolundaki Karacasu ilçesine gelerek antik kente ulaşılabilir, Aydın merkezden antik kent arası 95 km'dir.

Antalya yönünden gelecek ise, Denizli karayolu üzerindeki Tavas ayrımından Antik Kente ulaşabilirler.